Oorsprong van de familienaam De Roller
Naast de familienaam De Roller komen ook Te Roller en Roller als familienaam voor. De Nederlandse Familienamenbank van het Meertens instituut geeft informatie over familienamen. Op de site is te zien hoe vaak een familienaam voorkomt, in welke gemeenten ze voorkomt en er wordt een verklaring gegeven voor de naam.Te Roller
Roller
De Roller
Voorkomen van de familienamen Te Roller (links), Roller (midden) en De Roller (rechts).
(bron: Meertens instituut)
Variatie in de familienaam De Roller
Anna Sibilla de Roller ondertekent een proces over de onderhoudskosten van een onecht kind in 1671 onduidelijk waardoor het lijkt alsof er Rolleer(s) staat (zie afbeelding onder). In de database van het Gelders Archief is haar achternaam als Rollers opgenomen.
Ondertekening van het bovengenoemde processtuk door Anna Sibilla de Roller.
'Sibilla Roller weduwe van zaliger Garrit Wussinck' (bron: Gelders Archief: 0124, 5536, 1671/10)
In de 17e eeuw wordt het tussenvoegsel 'De' regelmatig als 'The', 'Toe' en 'Te' geschreven, of afgekort als d'.
De kinderen van Jan de Roller en Maria Stennekens zijn als De Roller in de doopregisters
ingeschreven, met uitzondering van hun dochter Armgart Martijne die als Te Roller is
ingeschreven.
Een voorbeeld van de verwisseling van de tussenvoegsels 'De' en 'Te'.
Boven (1662): 'Jan te Roller en Maria Stenniken haar kind Armgart Martijne. Getuigen: Michiel Basten, Gerhart van Bronckhorst landschrijver, Sophia de Roller, Sibilla van Basten genaamd Roller'.
Onder (1665): 'Jan de Roller en Maria Stenniken haar kind Henrick. Getuigen: Jenniken de Roller, vrouw van doctor Wesselinck en Henrick de Roller' (bron: Gelders Archief: 0176-9, 66/12 en 44/4)
In een financiële akte uit 1629 wordt de naam van Geert de Roller als
Gerrit ten Roller en Gerritt then Ruller geschreven maar ook als Gerritten ten Roller. Gelukkig wordt
ook zijn vrouw Marten van Aelten genoemd waardoor duidelijk is dat het hier om Geert de Roller gaat.
Vanwege de verschillende schrijfwijzen is het niet altijd eenvoudig om personen in archiefstukken terug
te vinden.
Adresnaam
Zeer veel familienamen zijn van toponiemen (aardrijkskundige namen) afgeleid. Deze namen geven aan waar men vandaan kwam (herkomstnamen), welk gebied of landgoed men bezat o of beheerde, of welke huizen men al dan niet met bijhorend land in eigendom of pacht had. Bij deze laatste groep duiden de namen tevens aan waar men woonde. (Straatnummers waren immers nog niet ingevoerd!) Dit type naam wordt dan ook wel met de term 'adresnaam' van de herkomstnamen onderscheiden. Herkomstnamen gaan voornamelijk terug op namen van steden, dorpen en landen; adresnamen op microtoponiemen: namen van huizen, velden, waterlopen, straten. Voorbeelden zijn: Ten Brink, Van Dijk, Van der Meulen, Van de Heide, Van de Eshof en Zielhorst.Verhuist de familie dan kunnen ze een andere adresnaam aannemen. Families met eenzelfde adresnaam hoeven daarom geen familie te zijn.
Oorsprong van de familienaam De Roller
Pachtgoed van de heer van Borculo. Gewaard erf in de mark van de Dijkhoek. Pacht in 1589: 6 malder, 9 schepel en 9 1/3 beker rogge; 2 malder, 1 schepel en 5 bekers gerst; 2 malder, 11 schepel en 9 1/3 beker gerst; 1 rund, om het derde jaar aan het Huis Borculo te leveren; 3 pachtzwijnen; 1 vette gans; 50 eieren op Pasen; 9 pond vlas; aan geldpacht: 2 daalders en 2 stuivers. In deze rekening wordt het erf 'Ruller' genoemd. Op 2 oktober 1544 schenkt Joost van Bronckhorst, heer van Borculo een rente van 6 malder rogge uit het goed de Ruller, gelegen te Borculo voor de poort in de dijk.Wij Otto here toe Bronckhorst end toe Borclo, doin kont ende tugen apenbairlick myt diesen apenen brieve voir ons, onse erven ende nakoemelyngen, dat wij omme sonderlynge saken ende getruwen dienst, den ons Coert Slyndewater, onse dienre, gedaen heefft ende noch bet doin mach, erffeliken ende eweliken gegeven ende toe guede geschulden hebben, erffeliken gheven ende toe guede schelden myt diesen brieve, all alsodane tzeventeen ailde buddragers als men ons jairlix toe gheven plach op alle sente Mertyn yn den wynter van eynen kampe gelegen myt den eynen eende an onsen erve end guede geheiten dat Roller, ende myt den anderen eynde gelegen an garden an den dijke to Borclo, Henricx van Diepenbroke nu onsen amptman ende Gart [?] Fije Slintwaters, Wolters van Dunen kynder ende Reyntken Dirckx, alsoe dat wij onse erven ende nakoemelyngen voirt an, na datum dis brieffs, en gheen recht off ansprake meer an den voirss. campe en hebben noch enbehailden yn gheenreleywijs, dat Coerde voirss. off zijnen erven tot enigher tijt dair an toe hynderen off toe onstaden koemen mach. Ende dit allent clairlike sonder argelist. Dis toe tughe der gantzen wairheit ende vaster stedicheit, soe hebben wij Otto, here toe Bronckhorst end toe Boirclo voirss., onse seghel voir ons, onse erven end nakoemelyngen an diesen brieff doin end heiten hangen, int jair ons Heren duysentvierhondert vierendvijfftich op sente Bartholomeusdach des heilgen apostels. Met het aanhangende gave zegel van Otto van Bronkhorst en Borculo.
Nationaal Archief, Collectie Van Limburg-Stirum, LN192. Akte waarbij een erfpacht ten laste van de heer van Borculo gaande uit het goed Aefftinck, wordt overgebracht op het goed Roller in de buurtschap Dycke. Minuut. 1645. 1 stuk.
Behalve in Dijcke waren er in Zieuwent en Zwolle (buurschap in de voogdij Beltrum, kerspel Groenlo, tegenwoordig gemeente Oost Gelre) ook boerderijen met de naam Roller.
In het oud rechterlijk archief van Borculo komt o.a. de vermelding voor:
348, blz 33v 4-6-1755 erve Roller en Roller weiden te Borculo;
348, blz 44 9-6-1755 Rollerkamp op de Flikkerie.
Er blijkt ook een buurschap Roller geweest te zijn dat vermoedelijk iets ten westen van Brummen heeft gelegen, gezien de onderstaande vermelding die ik in het Gelders Archief tegenkwam.
Mariken Huigen, weduwe van wijlen de keurmeester Gerrit Denis, voor de ene helft en Jenneken Denis, weduwe van zal. Jan Crijnen, en Mariken Denis, weduwe van zal. Hendrick Jansen, zich mede sterk makende voor haar kinderen, voor de andere helft, alle geassisteerd met Johan Lemminck, chirurgijn, als hun gekozen momber, verklaren deugdelijk schuldig te zijn aan Alphert Hanssen en Anneken Esbuelen e.l. een kapitaal van 500 gl. wegens geleende penningen vermogens obligatie d.d. 06-12-1667 neffens 100 gl. aan interesse, waarvoor zij, comparanten, aan vnd. Albert Hansen en zijn huisvrouw in pandschap uitgedaan hebben, gelijk zij doen kracht dezes, een vierde part van een hofstede in Veluwezoom onder Brummen, in de buurschap Roller gelegen, genaamd op de Stouw, alsmede vierde half schaar weidens in de Borreweijde in het Arnhemmer broek, waarvan de aanvang zal wezen met Petri ad Cathedram 1676, mits dat comparanten de voorzegde landerijen alle jaar op Petri zullen mogen vrijen en vrijkopen met genoemde summe van 600 gl. (bron: Gelders Archief: 2003, 420, 411, 1-9-1675, ORA Arnhem)Door mevrouw Marskamp van de Historische Vereniging Zutphen werd ik erop gewezen dat Roller geen buurtschap is, zoals uit bovenstaande quote blijkt, maar een boerderijnaam in Rhienderen.
Topografische kaart uit 1866 waarop de Stouw met een rode ovaal is aangegeven maar de naam Roller voor het buurtschap of de boerderij ontbreekt(bron: watwaswaar.nl (site per 1-1-2016 uit de lucht)) .
Op de kadastrale kaart 1811-1832 van Dijcke zijn gronden langs de Leerinkbeek aangegeven
als 'Aan de Roller weiden'. Deze veldnaam lijkt te verwijzen naar een goed of erf met de naam
Roller. De naam 'De Roller' of 'Roller' komt verder niet op de kadastrale kaart voor.
Het is mogelijk dat het erf of goed Roller waar de veldnaam naar verwijst
een naamsverandering heeft ondergaan of dat het is afgebroken.
Aangezien veel van de historische vermeldingen van de naam Roller uit de omgeving van Dijcke of
Dijkhoek komen ga ik er voorlopig van uit dat hier dé of een oorsprong van de familienaam
De Roller ligt.
Kadastrale kaart 1811-1832 waarop de Aan de Roller Weiden te Dijke zijn aangegeven
(bron: Kadastrale kaart Borculo, Sectie B, blad 1) .